ChatGPT Zihnimizi Tembelleştiriyor! Peki, Nasıl?

ChatGPT gibi yapay zekâ uygulamaları bize yazı yazarken yardım ediyor, fikir veriyor, cümle kuruyor. Peki bu bizim düşünme gücümüzü etkiliyor mu? Evet, araştırmalara göre etkiliyor. Ama her şey nasıl kullandığımıza bağlı.

Yapay Zekâ Hayatımıza Girdi, Peki Beynimiz Ne Diyor?

Günümüzde öğrencilerden gazetecilere kadar pek çok insan, ChatGPT gibi dil modellerini kullanıyor. Sadece bir konu veriyorsunuz, size paragraf paragraf yazıyor. Bu çok kolaylaştırıcı bir şey. Ama bu kolaylık, acaba beynimizin tembelleşmesine mi neden oluyor?

MIT Media Lab (Amerika’daki ünlü bir üniversite laboratuvarı) bu sorunun peşine düştü. Bir grup insanı 3 farklı şekilde yazı yazarken inceledi:

Birinci grup sadece ChatGPT kullandı.

İkinci grup internetten araştırma yaparak yazdı.

Üçüncü grup hiç yardım almadan, sadece kendi bilgisiyle yazdı.

Yazarken beyinlerinin nasıl çalıştığını da özel cihazlarla ölçtüler.

Sonuçlar Şaşırtıcıydı:

ChatGPT’yle yazanların beyin aktiviteleri çok düşüktü. Beyin sadece birkaç yeri kullanıyordu. Yani düşünme, karar verme, fikir üretme gibi şeyler neredeyse duruyordu.

Bu kişiler yazdıkları yazıları hatırlayamıyordu! Alıntı yapmaları istendi, hiçbiri doğru hatırlayamadı. Oysa kendi aklıyla yazanlar yazdıklarını %88 oranında doğru hatırlıyordu.

ChatGPT’yle yazanlar yazıya sahip çıkamıyordu. Yarısı, “Bu yazı bana ait gibi hissettirmiyor” dedi. Çünkü yazıyı onlar değil, bir yapay zekâ yazmış gibiydi.

Kendi başına yazanlar zamanla daha yaratıcı oldu. Başta zorlandılar ama sonra düşünce yapıları gelişti. Daha derli toplu, özgün cümleler kurmaya başladılar.

Peki Bu Ne Anlama Geliyor?

Bilim insanları buna “bilişsel borç” diyor. Yani sen bir işi hep yapay zekâya bırakırsan, beynin artık o işe karışmıyor. Tıpkı kolunu hiç kullanmazsan kaslarının zayıflaması gibi.

Zamanla düşünme, hatırlama, analiz etme gibi yeteneklerin köreliyor. Yazıyı hatırlamıyorsun, sahiplenemiyorsun. Cümle senin değilse, düşünce de senin olmuyor.

Ne Yapmalıyız?

ChatGPT’yi tamamen bırakmamıza gerek yok. Ama onu sadece “yardımcı” gibi kullanmalıyız.

Kendi fikrimizi yazalım.

Zorlandığımızda destek alalım.

Ama düşünmeyi, sorgulamayı ve yazmayı kendimiz yapalım.

Unutma:

Yazarken kullanılan cümle bir makinenin tahmini olursa, o zaman bu fikir kimin olur?

(Kaynak: Kosmyna, N. ve arkadaşları (2025). “Your Brain on ChatGPT”. MIT Media Lab. arXiv:2506.08872v1 / MFM-Redaksiyon: Mesut Hastürk)