Türkiye’nin Altında Dev Bir Çatlak Keşfedildi

Bilim insanları, Türkiye’nin altında genişleyen dev bir çatlak tespit etti. Bu keşif, yer kabuğunun derinliklerindeki jeolojik süreçleri anlamaya yardımcı olabilir.

Uluslararası bir araştırma ekibi, Türkiye’nin altında devasa bir çatlak keşfetti. Bu çatlak, ülkenin güneydoğusundan başlayarak İran’ın kuzeybatısına doğru uzanıyor. Çatlağın, Dünya’nın derinliklerinde gerçekleşen tektonik süreçlerin bir sonucu olduğu belirtiliyor. Araştırma, Göttingen Üniversitesi liderliğinde yürütüldü ve bulgular, Solid Earth adlı bilimsel dergide yayımlandı.

Çatlak Irak’a Doğru Genişliyor

Araştırma ekibi, Zagros Dağları’nın Irak’ın Kuzey’indeki etkilerini inceleyerek, son 20 milyon yılda yeryüzünün nasıl şekillendiğini araştırdı. Çalışma sırasında, antik Neotetis Okyanusu’nun bir parçasının hala Arap Plakası’na bağlı kaldığı, ancak Türkiye’nin altındaki kısmın kopmuş durumda olduğu tespit edildi. Bilim insanları, bu durumu “bir yaprağın takvimden koparılması gibi” şeklinde tanımlıyor.

Araştırmacılar, Türkiye’nin altındaki çatlağın Irak’a doğru genişlediğini belirtiyor. Bu süreç, yer kabuğunun derinliklerindeki hareketliliğin yüzeydeki etkilerini anlamak açısından büyük önem taşıyor.

Zagros Dağları’nın Rolü

Zagros Dağları, İran’ın güneydoğusunda yer alan ve 1500 kilometre boyunca uzanan devasa bir dağ zinciri. Bu dağlar, Afrika, Arap ve Hint kıtasal plakalarının Avrasya Plakası ile çarpışması sonucu oluştu. Aynı zamanda, Neotetis Okyanusu’nun kuzeye doğru dalması ve kapanması da bu süreçte kritik bir rol oynadı.

Araştırmaya göre, Zagros Dağları’nın altında hala ağır bir okyanusal plaka bulunuyor. Bu plaka, yer kabuğunu aşağıya doğru çekerek derin bir çöküntü alanı oluşturuyor. Bilim insanları, bu durumun yeryüzündeki deformasyonun beklenenden daha büyük olmasına neden olduğunu vurguluyor.

Deprem Risklerini Anlamaya Yardımcı Olabilir

Araştırma, yer kabuğunun derinliklerindeki süreçlerin yeryüzünün şekillenmesinde ne kadar etkili olduğunu gösteriyor. Göttingen Üniversitesi’nden Prof. Jonas Kley, “Bu çalışma, Dünya’nın sert dış kabuğunun nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı oluyor” diyor. Geliştirilen jeodinamik modeller, yalnızca Dünya’nın jeolojik geçmişini aydınlatmakla kalmıyor, aynı zamanda pratik uygulamalara da kapı aralıyor.

Örneğin, bu modeller, maden yataklarının bulunması veya deprem risklerinin daha iyi tahmin edilmesi gibi alanlarda kullanılabilir. Türkiye, aktif fay hatları nedeniyle sık sık şiddetli depremlere maruz kalıyor. Bu nedenle, yer kabuğunun derinliklerindeki süreçleri anlamak, gelecekteki jeolojik değişimleri öngörmek ve deprem risklerini daha iyi değerlendirmek açısından büyük önem taşıyor.

EK Bilgiler:

Neotetis Okyanusu’nun Mirası

Neotetis Okyanusu, milyonlarca yıl önce Arap ve Avrasya plakalarını birbirinden ayıran devasa bir su kütlesiydi. Zamanla bu okyanusun büyük bir kısmı yok oldu, ancak bazı kalıntıları hala Arap Plakası’na bağlı durumda. Türkiye’nin altındaki çatlak ise bu okyanusal plakanın kopmuş bir parçası olarak değerlendiriliyor. Araştırmacılar, bu tür jeolojik süreçlerin sadece geçmişi aydınlatmakla kalmayıp, aynı zamanda gelecekteki doğal afetlere hazırlanmada da kritik bir rol oynayacağını vurguluyor.

Zagros Dağları Nedir?

Zagros Dağları, İran'ın güneydoğusunda yer alan, deforme olmuş kabuk kayalarından oluşan bir dağ kuşağıdır. Kuzeybatıda Doğu Türkiye'den başlayarak güneydoğuda Umman Körfezi'ne kadar uzanan 1500 kilometrelik bir hat boyunca devam eder. Bu dağ silsilesi, Güneybatı Asya ve Orta Doğu'nun büyük bir bölümünü kapsayan Alp-Himalaya sisteminin önemli bir parçasıdır.

Zagros Dağları, Afrika, Arap ve Hint kıtasal levhalarının Avrasya levhası ile çarpışması sonucu oluşmuştur. Ayrıca, Neo-Tetis Okyanusu’nun kuzeye doğru dalarak kapanması da bu dağ kuşağının oluşumunda belirleyici bir rol oynamıştır.

HARİTA NEYİ ANLATIYOR?

Bu harita, Anadolu, Arap ve Avrasya levhalarının kesişme bölgelerinde oluşan jeolojik gerilimleri, fayları ve dağ sistemlerini sergiliyor. “Potential slab tearing” (levha yırtılması) bölgesi özellikle Arap Levhası’nın kuzeye doğru ilerleyerek Anadolu ve Avrasya levhalarını sıkıştırdığı, bu nedenle alt dalma (subdüksiyon) veya bindirme (orojenez) süreçleriyle karmaşık bir jeolojiye sahip olan bir hattı gösteriyor. Bu bölge, tarihsel ve güncel olarak sık deprem ve tektonik hareketliliğin görüldüğü alanlardan biri.

(Kyanak: Merkur, uni-goettingen basın bildirisi / MFM-Redaksiyon: Mesut Hastürk)